Sơn Lôi Di

27. QUẺ SƠN LÔI DI

Trên là Cấn (núi), dưới là Chấn (sấm)

Súc là chứa, có chứa nhóm vật lại rồi mới nuôi được, cho nên sau quẻ Đại súc là quẻ Di. Di có hai nghĩa: nuôi nấng và cái cằm. Nhìn hình quẻ, chúng ta thấy như cái miệng mở rộng, hai nét liền ở trên và dưới như hai cái hàm, toàn bộ gợi cho ta ý cái cằm (thay cái mép) lại gợi cho ta sự ăn uống để nuôi sống.

Thoán từ

頤: 貞吉. 觀頤, 自求口實．

Di : Trinh cát. Quan di, tự cầu khẩu thực.

Dịch: Nuôi: hễ đúng chính đạo thì tốt. Xem cách nuôi người và tự nuôi mình.

Giảng: Nuôi tinh thần hay thể chất, cũng phải hợp chính đạo thì mới tốt. Xem cách nuôi người và tự nuôi mình thì biết tốt hay xấu.

Thoán truyện suy rộng ra: Trời đất khéo nuôi vạn vật mà vạn vật sinh sôi nảy nở về mọi mặt; thánh nhân dùng những người hiền giúp mình trong việc nuôi dân chúng; cái đạo nuôi nấng lớn như vậy đó.

 Đại tượng truyện đưa thêm một ý nữa: theo cái tượng của quẻ, thì dưới núi có tiếng sấm, dương khí bắt đầu phát mà vạn vật trong núi được phát triển như vậy là trời đất nuôi vật. Người quân tử tự nuôi mình thì phải cẩn thận về lời nói để nuôi cái đức, và tiết độ về ăn uống để nuôi thân thể (Quân tử dĩ thận ngôn ngữ, tiết ẩm thực). Là vì đời, “họa tòng khẩu xuât, bệnh tòng khẩu nhập” Phải giữ gìn nhất cái miệng.

Hào từ

1.

初九: 舍爾靈龜, 觀我朵頤, 凶．

Sơ cửu: Xã nhỉ linh qui, quan ngã đóa di, hung.

Dịch: hào 1, dương: chú bỏ con rùa thiêng (tượng trưng phần tinh thần quí báu) của chú đi mà cứ ngó ta, tới xệ mép xuống, xấu.

Giảng: Chúng ta nên để ý: nội quái là Chấn, có nghĩa là động, cho nên cả ba hào đều diễn cái ý mình đi cầu cạnh người .

Hào 1 này dương cương, khôn lanh, nhưng ứng với hào 4 âm, có thế lực ở trên hăm hở theo âm đến nỗi bỏ thiên lí, thèm thuồng cầu ăn ở người khác (hào 4) để nuôi xác thịt, mà quên phần tinh thần của mình (nó quí như con rùa thiêng chỉ sống bằng khí trờii) như vậy rất xâu. Hai chữ “đóa di”, thòng mép xuống, cực tả sự bỉ ổi của bọn người chỉ ham ăn, nói rộng ra là bọn bị tư dục mê hoặc đến mất cả liêm sỉ.

2.

六二: 顛頤, 拂經, 于丘 頤, 征凶．

Lục nhị: điên di, phất kinh, vu khâu di, chinh hung .

Dịch: Hào 2, âm: Đảo lộn cách nuôi mình, trái với lẽ thường, cầu sự nuôi dưỡng ở gò cao, tiến lên thì xấu.

 Giảng: Hào này âm nhu, không tự sức nuôi mình được, nên phải cầu ăn với hai hào dương 1 và 6. nhưng hào 1 ở dưới mình, như vậy là người trên xin ăn người dưới, đảo lộn rồi, trái lẽ thường (kinh) rồi; còn như cầu ăn ở hào trên cùng (ví như cái gò cao), tì hào này không ứng với 2, 2 sẽ bị từ chối, bị khinh mà mắc nhục.

 Nên để ý: theo thường lệ, hào 2 này đắc trung, chính thì tốt mà đây lại xấu, vì ý nghĩa của quẻ nuôi dưỡng, mà hào này lại không đủ sức tự dưỡng được.

3.

六三: 拂頤, 貞凶．十年勿用无攸利．

Lục tam: Phật di, trinh hung. Thập niên vật dụng vô du lợi.

Dịch: Hào 3 âm: Cách nuôi trái hẳn với chính đạo, xấu. Mười năm (có nghĩa là tới cùng) cũng không tốt được không làm nên gì.

Giảng: hào này âm nhu, bất trung, bất chính, lại hay động (vi ở trên cùng nội quái Chấn) không chịu ngồi yên, thấy đâu có ăn là đâm đầu vào. Rất xấu – Về hai chữ “thập niên” chúng ta đã giảng ở hào cuối cùng của quẻ Phục.

4.

六四: 顛頤, 吉．虎視眈眈, 其欲逐逐, 无咎．

Lục tứ: điên di, cát. Hổ thị đam đam, kì dục trục trục, vô cữu.

Dịch: Hào 4, âm: Đảo lộn cách nuôi mà tốt. Mắt hổ nhìn đăm đăm, lòng ham muốn day dứt không ngớt, không có lỗi.

Giảng: Hào này âm nhu đắc chính, ở vào địa vị cao, được hào 5 chí tôn tương đắc với mình (cùng là âm cả) lại thêm có hào 1 dương ứng với mình, như vậy là người trên biết trọng đạo nghĩa, biết hạ mình cầu người dưới (hào 1) nuôi mình; tuy là điên đảo, trái lẽ thường đấy, nhưng vì là người tốt (đắc chính), cầu 1 giúp mình để mình lập nên sự nghiệp san sẽ giúp đỡ dân chúng, cho nên vẫn là tốt.

Nhưng phải chuyên nhất, không gián đoạn (như mắt hổ nhìn đăm đăm, ham muốn không ngớt), cứ tiếp tục cầu 1 giúp hoài thì mới có kết quả, không có lỗi.

 Cầu nuôi ở hào này là cầu nuôi về tinh thần, chứ không phải về thể xác.

5.

六五: 拂經, 居貞, 吉．不可涉大川．

Lục ngũ: Phật kinh, cư trinh, cát. Bất khả thiệp đại xuyên.

Dịch: Hào 5, âm: Trái lẽ thường, bền chí giữ đạo chính thì tốt. Không thể vượt sông lớn được.

Giảng: Hào này như một vị nguyên thủ, có trách nhiệm nuôi người, nhưng vì âm nhu, kém tài, nên phải nhờ người (tức hào trên cùng) nuôi mình (giúp đỡ mình); tuy là trái lẽ thường, nhưng cứ bền chí, giữ đạo chính thì tốt; vì nhờ người khác giúp đỡ để mình làm trọn nhiệm vụ nuôi dân.

 Tuy nhiên, vì tài kém (âm nhu), làm việc lớn gian hiểm không nổi, nên Hào từ khuyên: không thể qua sông lớn được.

 Cầu nuôi ở hào này cũng là cầu nuôi về tinh thần.

6.

上九: 由頤, 厲吉, 利涉大川．

Thượng cửu: do di, lệ cát. Lợi thiệp đại xuyên.

Dịch: Hào trên cùng, dương. Thiên hạ nhờ mình mà được nuôi, trách nhiệm mình lớn như vậy, mình phải thường lo lắng, sợ hãi thì được tốt. Qua sông lớn được.

Giảng: Hào này dương cương mà ở trên cùng, như bậc làm thầy cho vị nguyên thủ, vị nguyên thủ nhờ mình mà nuôi được thiên hạ, thì cũng như chính mình nuôi thiên hạ. Trách nhiệm lớn như vậy nên mình phải thường lo lắng, sợ hãi, rất thận trọng thì mới được tốt lành, mà thiên hạ được phúc lớn (lời Tiểu tượng truyện).

Hào này dương cương có tài, không như hào 5, cho nên làm được việc lớn gian hiểm.

  

*

Tóm lại ba hào cuối đều có nghĩa là nuôi về tinh thần, giúp đỡ dân chúng nên đều được “cát” hết. Ba hào đầu có nghĩa là nhờ người nuôi thể xác của mình, cho nên đều xấu . 

- Nguyễn Hiến Lê -

Thiên Phong Cấu

44. QUẺ THIÊN PHONG CẤU

Trên là Càn (trời), dưới là Tốn (gió)

Lời giảng của Tự quái truyện rất ép: Quải là quyết, phán quyết; phán quyết xong rồi thì biết được lành hay dữ, tất có người để gặp gỡ, cho nên sau quẻ Quải tới quẻ Cấn (gặp gở).

 Thoán từ

姤: 女壯, 勿用取女．

Cấu: Nữ tráng, vật dụng thú nữ.

Dịch: Gặp gỡ: Con gái cường tráng, đừng cưới nó (cũng có nghĩa là tiểu nhân đương lúc rất mạnh, đừng thân với nó).

Giảng: Trời (Càn) ở trên, gió (Tốn) ở dưới, gió đi dưới trời, tất đụng chạm vạn vật, cho nên gọi là Cấu (gặp gỡ).

Quẻ này một hào âm mới sinh ở dưới (thuộc về tháng 5), đụng với 5 hào dương ở trên, cũng như một người con gái rất cường tráng, đụng với (Cấn) năm người con trái, chống được với 5 người còn trai, hào đó lại bất đắc chính (âm ở vị dương), như người con gái bất trinh, không nên cưới nó.

Thoán truyện đưa thêm một nghĩa khác, trái hẳn, tương truyền là của Khổng tử; một hào âm xuất hiện ở dưới năm hào dương, là âm dương bắt đầu hội ngộ (gặp nhau: cấu), vạn vật nhờ đó sinh trưởng, các phẩm vật đều rực rỡ. Tốt. Lại thêm hào 5 dương cương , trung chính , thế là đạo quân tử được thi hành khắp thiên hạ (cương ngộ trung chính, thiên hạ đại hành dã). Cho nên ý nghĩa chữ “Cấu” này thật lớn lao. Đại tượng truyện chỉ coi tượng quẻ, không để ý tới nghĩa gặp gỡ của quẻ, mà đưa ra lời khuyên người quân tử nên thi hành mệnh lêệnh, báo cáo, hiểu dụ khắp bốn phương, như gió thổi vào khắp vạn vật ở dưới trời.

Hào từ

1.

初六: 繫于金柅, 貞吉．有攸往見凶．羸豕孚蹢躅．

Sơ lục: Hệ vu Kim nê, trinh cát; hữu du vãng kiến hung. Luy thỉ phu trịch trục.

Dịch: Hào 1, âm: chặn nó lại bằng cái hãm xe bằng kim khí, thì đạo chính mới tốt; nếu để cho nó (hào 1) tiến lên thì xấu. Con heo ấy tuy gầy yếu, nhưng quyết chắc có ngày nó sẽ nhảy nhót lung tung.

Giảng: Hào âm (tiểu nhân) này mới xuất hiện, phải chặn ngay nó mới được, đừng cho nó tiến lên thì đạo chính của người quân tử mới tốt; nếu để nó tiến lên thì xấu. Vì bây giờ nó tuy còn non, yếu, nhưng một ngày kia nó sẽ mạnh, nhảy nhót lung tung. Đừng nên coi thường nó.

 Đó là cách trừ kẻ tiểu nhân mà cũng là cách trừ những tật mới phát sinh.

2.

九二: 包有魚, 无咎．不利賓．

Cửu nhị: Bao hữu ngư, vô cữu; bất lợi tân.

 Dịch: Hào 2, dương: nhốt con cá (hào 1) vào trong bọc, không có lỗi; nhưng đừng cho nó (hào 1) gặp khách.

Giảng: Hào 2 này tuy ở sát hào 1, nhưng có đức dương cương , lại đắc trung , cho nên chế ngự được 1, như nhốt lỏng nó trong cái bao (ví hào 2 với con cá vì cá thuộc âm), như vậy không có tội lỗi.

Nhưng 1 chính ứng với hào 4; 4 muốn làm thân với 1 lắm, nó bất trung bất chính, không có đức như 2, sẽ bị 1 mê hoặc mất, cho nên Hào từ khuyên hào 2 phải ngăn không cho 1 gặp 4 (chữ tân là khách, trỏ hào 4).

3.

九三: 臀无膚, 其行次且, 厲, 无大咎．

Cửu tam: Đồn vô phu, kì hành tư thư, lệ, vô đại cữu.

Dịch: Hào 3, dương: như bàn toạ không có da (ngồi không yên mà đứng dậy) đi thì chập chững, có thể nguy đấy, nhưng không có lỗi lớn.

Giảng: Hào 3 này quá cương (dương ở vị dương) , bất trung, muốn có bạn là 1, nhưng hào 2 đã là bạn của 1 rồi; ngó lên trên có hào trên cùng ứng với 3, nhưng cũng là dương như 3, thành thử có vẻ ngồi không an, mà đi thì chập chững, có thể nguy đấy. Nhưng nó đắc chính (dương ở vị dương) nên biết giữ đạo, không mắc lỗi lớn.

4.

九四: 包无魚, 起凶．

Cửu tứ: Bao vô ngư, khởi hung.

Dịch: Hào 4, dương: Trong bọc của mình không có cá, hoạ sẽ phát.

Giảng: Hào này ứng với 1, nhưng bị 2 ngăn không cho gặp (coi lại hào 2), 1 đã như ở torng cái bọc của 2 rồi, cho nên cái bọc của 4 không cógì cả. Sở dĩ vậy cũng do lỗi của 4, bất trung, bất chính, làm mất lòng 1. Người trên mà mất lòng kẻ dưới, thì hoạ sẽ phát.

5.

九五: 以杞包瓜, 含章, 有隕自天．

Cửu ngũ: Dĩ kỉ bao qua, hàm chương, hữu vẫn tự thiên.

Dịch: Hào 5, dương: dùng cây kỉ mà bao che cây dưa, ngậm chứa đức tốt, (sự tốt lành) từ trên trời rớt xuống.

Giảng: Hào này ở địa vị tối cao, dương cương , trung chính, có đức tốt mà không khoe khoang (ngậm chứa đức tốt), bao bọc cho kẻ tiểu nhân ở dưới (hào 1) như cây kỉ, cao, cành lá xum xuê che cây dưa (thuộc loài âm). Như vậy là hợp đạo trời, sẽ được trời ban phúc cho.

6.

上九: 姤其角, 吝, 无咎．

Thượng cửu: Cấu kì giác, lận, vô cữu.

Dịch: Hào trên cùng, dương: gặp bằng cái sừng, đáng hối tiếc, không đổ lỗi cho ai được.

Giảng: Hào này ở trên cùng, thời Cấu (gặp gỡ) cho nên ví với cặp sừng. Gặp nhau mà bằng cặp sừng (đụng nhau bằng sừng) ý nói quá cương – đáng hối tiếc. Mọi sách đều dịch “vô cữu” là không có lỗi mà không giảng tại sau quá cương mà không có lỗi. Riêng Phan Bội Châu hiểu là: không đổ lỗi cho ai được.

  

*

Quẻ Cấu này khuyên ta:

- Phải chế ngự tiểu nhân (và tật của ta) từ khi nó mới xuất hiện hào 1).

- Muốn chế ngự tiểu nhân thì nên có độ lượng bao dụng có đức trung chính như hào 2, hào 5); nếu quá cương (như hào 3) bất trung bất chính (như hào 4) thì tiểu nhân sẽ không phục mình. 

- Nguyễn Hiến Lê -

Tuổi nào là tuổi khổ ?

Nhân dịp mấy ngày xuân, thiên hạ hay đi coi bói, người bàn thế này, kẻ bàn thế kia, người hiểu này kẻ hiểu nọ rồi nói Đông nói Tây, người khác nghe chẳng biết đúng sai thế nào, cứ nghi nghi hoặc hoặc, dongquangus mặc dù bận rộn cũng viết vài dòng mọi người đọc ngẫm chơi.

Tuổi nào là tuổi khổ ?

Người đi coi bói nghe mấy "thầy", "thím" phán tuổi này khổ nè ! Nào là tuổi Thìn thì tốt vì là con rồng đẹp, tuổi Heo sướng vì là con heo chỉ ăn rồi nằm, rồi thì Giáp Ngọ là nam mới tốt mà nữ lại khổ.v.v...

Vậy thì tuổi nào là tuổi khổ ?

Thực ra không tuổi nào khổ mà cũng không tuổi nào không khổ cả. Tất cả đều tùy từng mệnh mà luận, không nói khơi khơi được. Không thể dựa mỗi cái tuổi rồi phán một đời người được.

Ví dụ thế này :

Mấy "thầy thím" hay bảo tuổi Canh Thân thì nam vất vả, nữ cực thân. Thực ra có phải vậy không ?

Nên biết, Canh Kim và Thân Kim vốn mang tính chất ví như "trái cây đã chín trên cành" rồi, chỉ việc "hái" thôi, không như Giáp Mộc chỉ mới khởi "mầm". Vì thế mà người tuổi Canh Thân ở đời gieo Nhân gì liền thấy gặt Quả nấy ngay trong cuộc đời mình mà không phải đợi tới già hay "sanh kiếp khác". Vì thế người Canh Thân làm việc ác xong liền thấy chuyện dữ, làm việc thiện xong liền hưởng an vui. Ai bảo là Canh Thân thì khổ chứ ?!

Các tuổi khác luận ra còn dài dài...Mọi người chớ có chỉ đọc dăm ba tờ photo "Tử vi 2014" bán dạo trước cổng chùa hay nghe mấy thầy nói bâng quơ rồi cho là đúng.

-dongquangus-

Chuyến từ thiện cuối năm

Trải lòng ngày cuối năm...

Thế là những ngày còn lại của năm Quý Tỵ này, mặc dù không có nhiều thời gian, nhưng may ta vẫn kịp làm giúp đôi vợ chồng trẻ NT&LP một việc. Đó là tặng tiền, quà và món ăn ngày Tết góp phần chia sẻ niềm vui với những người nghèo khó. Nồi thịt kho trứng nho nhỏ, vài đồng tiền mặt...đến từ đóng góp của hai vợ chồng NT&LP. Đây là tâm nguyện của hai đứa muốn trích một phần tiền bạn bè tặng dịp đám cưới vừa rồi để san sẻ niềm vui cùng người nghèo.

Hình minh họa

Gia đình anh Phước sau một năm vất vả với xấp vé số bán dạo hằng ngày mà nghèo vẫn hoàn nghèo. Tiền lời từ tờ vé số chẳng bao nhiêu mà nay thì mưa dầm bán ế, mai bị giang hồ cướp vé, rồi tai nạn giao thông trên đường đi bán, rồi bệnh tật, rồi nợ nần rồi lại trả nợ, rồi nghèo tiếp...Thôi mặc cho cuộc sống thế nào, Tết đến thì nên vui cái đã. Mừng là sau một năm, mình vẫn còn hơi thở, vẫn còn dịp thấy tương lai. 

Anh Minh Quang thì suốt năm qua vẫn vậy, nằm đó, không làm được gì. Đôi chân anh giờ đã thôi không sưng to ra nữa mà chuyển sang dần xẹp xuống rồi khô quắt quéo tận xương. Mấy ngón chân giờ đây khô quắt như những ngón chân của xác ướp Ai Cập. Chẳng biết sắp tới anh sẽ ra sao, nhưng thôi, năm mới đến rồi, hãy vui đi đã. Nhà anh quanh năm chẳng mấy khách khứa tới lui, nay có người đến thăm, còn gì vui bằng.

Ngoài anh Phước, anh Minh Quang, còn nhiều người cũng trong hoàn cảnh tương tự thế, không kể xiết.

Mọi người biết không ? Dongquangus cũng như nhiều người khác làm từ thiện không phải vì ham làm từ thiện đâu. Cũng không phải làm từ thiện với ước mơ hão huyền thế giới sạch bóng người nghèo, lại càng không phải làm để có hên hoặc được có tiếng trên các phương tiện truyền thông mà đơn giản là để HỌC, để "Hồi quang phản chiếu", thiền định tư duy, để thấy mình đang ở đâu... Những túi quà, gạo, bánh, phong bao lì xì...chỉ là cái CỚ để đến làm khách nhà người nghèo mà thôi. Những người ở xa không đi được mà vẫn gửi quà về chưa chắc là họ ham làm từ thiện mà đơn giản là làm thế để xin lại cho tâm hồn mình hai chữ "tình người" giữa cái xã hội kim tiền này. Những kẻ tuyên bố "...Người nghèo vì làm biếng mà nghèo. Không việc gì phải cho..." rồi không làm từ thiện chỉ là những kẻ dối trá và ích kỷ bởi nói thế chắc chắn là chưa làm từ thiện hoặc làm mà không dùng não để tư duy, suy ngẫm.

Lời dongquangus nói nếu có lỡ đụng chạm ai xin bỏ qua nhé ! Năm mới sắp đến rồi, chuyện nào không vui hãy cho qua...

Chúc mọi người năm mới thân tâm an lạc.

-dongquangus-