7. QUẺ ĐỊA THUỶ SƯ (sư 師 shí): Xuất quân. Phải có chính nghĩa, dùng tướng lão
thành, có kỷ luật. Lúc khải hoàn nên thưởng ra sao.
; trên là
Khôn (đất), dưới là
Khảm (nước).Kiện
tụng là tranh nhau, tranh nhau thì lập phe, có đám đông nổi lên; cho nên sau
quẻ Tụng tới quẻ Sư – Sư là đám đông, cũng có nghĩa là quân đội.
Thoán từ:
師 : 貞, 丈 人
吉, 无 咎.
Sư: Trinh, trượng nhân cát, vô cữu.
Dịch: Quân đội mà chính đáng (có thể hiểu là bền
chí), có người chỉ huy lão thành thì tốt, không lỗi.
(có sách bảo hai chữ "trượng 丈
nhân" chính là "đại大
nhân" người tài đức).
Giảng: Trên là Khôn, dưới là Khảm mà sao lại có nghĩa là đám đông,
là quân đội? có 4 cách giảng:
- Đại tượng truyện bảo Khôn là đất, Khảm
là nước, ở giữa đất có nước tụ lại, tượng là quần chúng nhóm họp thành đám
đông.
- Chu Hi
bảo ở dưới, Khảm là hiểm; ở trên, Khôn là thuận; người xưa gởi binh ở trong
việc nông (thời bình là nông dân, nhưng vẫn tập tành võ bị, thời loạn thì thành
lính), như vậy là giấu cái hiểm (võ bị) trong cái thuận (việc nông).
- Chu Hi
còn giảng cách nữa: hào 2 là dương, nằm ở giữa nội quái là tượng ông tướng, 5
hào kia là âm nhu, mềm mại, giao quyền cho 2 điều khiển quân lính (4 hào kia).
Thoán truyện giảng: xuất quân là việc nguy hiểm (quẻ
Khảm), độc hại, nhưng nếu xuất quân vì chính nghĩa (trinh chính), để trừ bạo an
dân thì dân sẽ theo (Khôn: thuận), sẽ giúp đỡ mình, mình sai khiến được, thì sẽ
tốt, lập được nghiệp vương thống trị thiên hạ, không có tội lỗi.
Hào từ:
1. 初 六: 師, 出 以 律, 否 臧, 凶．
Sơ lục: Sư, xuất dĩ luật,
phủ tàng, hung
Dịch: Hào 1, âm: Ra quân thì phải có kỷ
luật, không khéo (chữ phủ tàng nghĩa là bất thiện ) thì xấu.
Giảng: Đây là bước đầu ra quân, phải cẩn thận, có kỷ luật
nghiêm nhưng khéo để khỏi mất lòng dân, quân.
2. 九 二: 在 師, 中, 吉, 无 咎, 王 三 錫 命．
Cửu nhị:
Tại sư, trung, cát, vô cữu,
vương tam tích mệnh.
Dịch: Hào 2 dương: Trong quân, có đức
trung thì tốt, không tội lỗi, được vua ba lần ban thưởng.
Giảng: Hào này là hào dương độc nhất trong quẻ,
thống lĩnh quần âm. Nó đắc cương, đắc trung, lại được hào 5, âm ở trên ứng
thuận với nó, như một vị nguyên thủ giao toàn quyền cho một vị tướng. Nhờ nó
đắc trung; nên tốt, không bị tội lỗi, mà được nhiều lần ban thưởng (có người
giảng là được nhiều lần vua trao lệnh cho).
3. 六 三: 師, 或 輿 尸, 凶．
Lục tam:
Sư, hoặc dư
thi,
hung.
Dịch: Hào 3, âm: bất chính (vì hào âm ở
ngôi dương) lại bất trung ,xấu, thất trận, có thể phải chở xác chết về .
4. 六 四: 師, 左 次, 无 咎．
Lục tứ:
Sư, tả thứ, vô cữu.
Dịch: Hào 4, âm: Ra quân rồi mà lui về
đóng (thứ) ở phía sau (tả) không có lỗi.
Giảng: hào này tuy bất trung nhưng đắc chính, không có tài (hào
âm) nhưng biết liệu sức mình, hãy tạm lui, không tiến để khỏi hao quân, đó là
phép thường hễ gặp địch mạnh thì tránh đi, cho nên không bị lỗi.
5. 六 五: 田 有 禽．利 執 言．无 咎．
Lục ngũ: Điền hữu cầm, lợi chấp
ngôn, vô cữu.
長 子 出 師．弟 子 輿 尸．貞 凶．
Trưởng tử xuất sư, đệ tử dư thi, trinh hung.
Dịch: Hào 5 âm: Như đồng cỏ muông thú
(về phá), bắt chúng (chữ ngôn 言 ở đây, dùng như chữ chi 之, thay
chữ cầm 禽) thì lợi.
(Dùng) người lão thành làm tướng súy để
cầm quân, nếu dùng bọn trẻ (tài kém) thì phải chở thây mà về, và dù danh nghĩa
chính đáng (trinh) kết quả vẫn xấu.
Giảng: Hào 5 này, âm, ở vị chí tôn, tượng ông vua ôn nhu và
thuận đạo trung, không gây chiến, vì quân địch lấn cõi (như muông thú ở rừng về
phá đồng) nên phải đánh đuổi đi, bắt chúng mà không có lỗi.
Ông vua
ấy giao quyền cầm quân cho vị lão thành (hào 2 ở dưới) là người xứng đáng, nếu
giao cho bạn trẻ bất tài (như hào 3) hoặc để chúng tham gia vào thì sẽ thất
bại, dù chiến tranh có chính nghĩa, cũng phải chở xác về , mang nhục.
6.上 六: 大 君 有 命,
Thượng lục: Đại quân hữu mệnh.
開 國 承 家, 小 人 勿 用．
khai quốc thừa gia, tiểu nhân
vật dụng.
Dịch Hào trên cùng, âm: (Sau khi khải
hoàn) vua ra lệnh gì quan hệ đến việc mở nước trị nhà thì đừng dùng kẻ tiểu
nhân (dù họ có công chiến đấu).
Giảng: Hào này ở trên cùng, trỏ lúc thành công, vua luận công
mà khen thưởng. Kẻ tiểu nhân tuy có tài chiến đấu, lập được công thì cũng chỉ
thưởng tiền bạc thôi, không nên phong đất cho để cai trị, giao cho địa vị trọng
yếu trong nước, vì công việc kiến thiết quốc gia phải người có tài, đức mới
gánh nổi.
*
- Quẻ sư này rất
hay, lời gọn, ý đủ và đúng. Chúng ta nên nhớ:
- Bất đắc dĩ mới
phải ra quân, ra quân phải có chính nghĩa.
- Dùng tướng
phải xứng đáng (như hào 2), đừng để cho kẻ bất tài (như hào 3) tham gia.
- Phải
cẩn thận từ lúc đầu, kỷ luật nghiêm minh, nhưng phải khéo để khỏi mất lòng dân
quân.
- Nếu gặp kẻ
địch đương ở thế mạnh thì hãy tạm tránh, không sao.
- Khi
thành công rồi, luận công ban thưởng thì kẻ tiểu nhân có công chỉ nên thưởng họ
tiền bạc, đừng giao cho họ trọng trách; trọng trách phải về những người tài đức
như vậy nước mới thịnh được.
Chỉ dùng hai nét
liền, đứt mà suy diễn được như vậy, tài thật.